Prof. Dr. Yiğit Göktay
Girişimsel Radyoloji Uzmanı
http://www.yigitgoktay.com/
Damar Hastalıklarında Ameliyatsız Tedaviler
Damar sertliği günümüzde en yaygın sağlık sorunudur. Damar sertliğine bağlı tıkanma ve daralmalar sadece kalpteki koroner damarlarda sorun yaratmaz. Kalp sürekli çalışan bir kas pompası olduğu için koroner damar darlıkları kendilerini çok ciddi bir şekilde belli eder, ancak vücudun farklı yerlerindeki tüm diğer damarlarda da ciddi darlıklar olabilir ve bunlar çoğu zaman hasta tarafından ihmal edilir.
Bacak Damar Tıkanıklıkları:
En sık olarak bacak atar damarlarında görülen darlıklar yürümekle ağrı şikayeti ile kendini belli eder. Bu ağrı çok tipiktir, hasta yürüyüşe başlar ardından damardaki sorunun derecesine göre belli bir mesafe sonrası bacakta (baldır ya da uylukta) ağrı ve bazen kramp olur, hasta durur dinlenir, hatta çömelir ya da oturur ve biraz sonra tekrar yürüyebilir. Bu şikayetler sorunun ilk zamanlarında böyle olur ancak zaman içerisinde hastalık artınca kişinin performansı iyice azalır ve yürüme kapazitesi düşer. Ardından çok kısa mesafelerde bile ağrı oluşmaya başlar, giderek istirahat ağrılarına ve beslenme bozukluğuna bağlı ayak-bacak yaralarına dek ilerleyebilir. Kritik bacak iskemisi olarak da bilinen bu en ileri hastalık evresinde doku kaybı ve cerrahi kesilmeleri önlemek, yaraların iyileşmesini sağlamak için damar içerisinden balon ve stent tedavileri yapılmaktadır.
Bu tip rahatsızlıkların tedavisinde anjiografi sırasında damar içerisinden uygulanacak balon ve stent uygulamaları çok başarılı sonuçlar vermektedir. Günümüzde gelişen teknoloji ve yeni cihazlar sayesinde birçok hastada ameliyata gerek kalmadan bacak damarlarındaki darlık ve tıkanmaları açmak mümkün hale gelmiştir. Yöntem hastayı hiç yormayacak şekilde uygulanmakta işlem sonrası ya aynı gün ya da bir gecelik yatış sonrası hasta taburcu olabilmektedir. Bu hastalığın bir başka yansıması ise özellikle şeker hastalarında görülen damar tıkanıklıkları ve bunlardan dolayı açılan ayak yaralarıdır. Diyabetik ayak olarak da bilinen bu çok ciddi rahatsızlık nedeniyle iyileşmeyen yaralar, ayakta kesilmeye dek varan enfeksiyon ve ülserlere neden olmaktadır. Damar içerisinden ayak seviyesindeki ince damarlara dek tıkanıklıkları açmak ve doku kaybını durdurmak, yara iyileşmesini ya da ameliyat sonrası doku iyileşmesini hızlandırmak mümkün olmaktadır. Prof. Goktay 1995 yılından bu yana bu tip hastaların tedavisi ile uğraşmaktadır ve zaman içerisinde gelişen cihaz teknolojisi sayesinde çok ileri damar sorunu olan hastalarda dahi tedaviye katkı sağlamak mümkün olmuştur.
Bu başlık altında vücudumuzda koroner kalp atar damarları haricinde kalan tüm atar damarları değerlendirmek mümkündür. Kısa başlıklar halinde en sık tedavi ettiğimiz hastalıkları özetlemek gerekirse:
*Şah damarı darlıkları (Karotis darlığı): Beynimizi besleyen ana damar olan şah damarı damar sertleşmesine bağlı daralma ve tıkanmalardan çok etkilenen bir damardır. Şah damarı daralması-tıkanması halinde beyne yeterli kan gitmemesi nedeniyle ya da darlıktan koparak beyne giden parçacıklara bağlı olarak geçici felç, görme kaybı, konuşamama, çok ciddi kalıcı felç ve hatta yaşam kaybı ortaya çıkabilir. Çok olumsuz sonuçlar doğurabilecek bu rahatsızlığın saptanmasında genellikle Doppler ultrason ile renkli Ultrason görüntülemesi yeterli olmaktadır ancak darlık derecesini saptamak ve tedaviyi yönlendirmek için diğer radyolojik yöntemler BT-anjio ya da MR-anjio devreye girebilmektedir. Tedavisi damar içinden yapılmaya uygun hastalarda anjio sırasında darlık gösterilir ve ardından özel bir filtre yerleştirilerek işlem sırasında beyne parça kaçma ihtimali azaltılır, sonrasında güvenli olarak yapılan stent ve balon uygulamaları ile darlık açılır. Hasta işlem sonrası hemen yatağına döner ve bir gecelik hastane takibi sonrası taburcu olur.
*Böbrek damarı darlıkları (Renal arter darlığı): Böbreklerimizi besleyen ana damarlarda da daralma ve tıkanmalar ortaya çıkabilir. Böbrek damarı daralması-tıkanması halinde böbreğe yeterli kan gitmemesi nedeniyle yüksek tansiyon, böbrek fonksiyonlarında bozulma ve nihayetinde böbrek kaybı ile diyaliz hastası olmak gibi sonuçlar ortaya çıkabilir. Çok ciddi sonuçlar doğurabilecek bu rahatsızlığın saptanmasında yine ilk aşamada Doppler ultrason ile renkli Ultrason görüntülemesi yer alır ancak kesin tanı, darlık derecesi ve tedaviyi yönlendirmek için diğer radyolojik yöntemler BT-anjio ya da MR-anjio devreye girebilmektedir. Böbrek damar darlığı ya da tıkanıklığında o böbrekte halen işgörme kapazitesi mevcutsa tedavisi damar içinden yapılır ve anjio sırasında darlık gösterilerek güvenli bir şekilde stent ve balon uygulamaları sayesinde darlık açılır. Hasta işlem sonrası hemen yatağına döner ve bir gecelik hastane takibi sonrası taburcu olur. Bu tedavi sonrasında hastanın böbrek kaybı riski ortadan kalkar ve çoğu zaman yüksek tansiyon hastalarında belirgin iyileşme ortaya çıkar.
*Karın-içi organları besleyen damarların darlıkları (Visceral arter darlığı): karın-içindeki organları besleyen ana damarlarda da daralma ve tıkanmalar ortaya çıkabilir. Örneğin barsak damarı daralması-tıkanması halinde bağırsaklara yeterli kan gitmemesi nedeniyle öncelikle yemeklerden sonra karın ağrıları ve hazımsızlık ortaya çıkar, daha sonra tablo ilerler ve yemek yenmediği anda da ağrılar devam eder, hastalık çok ilerlerse barsak beslenmesi bozulur ve barsaklar şişerek yırtılabilir, hayati risk ortaya çıkar. Benzer şekilde tüm organlar için damar tıkanmasına bağlı riskler sözkonusudur. Çok ciddi sonuçları olabilecek bu darlıklar Doppler Ultrason, BT-anjio ya da MR-anjio ile saptanır ve anjiografi eşliğinde girişimsel radyoloji tarafından tedavi edilir. Damar içinden anjio sırasında darlıklar gösterilerek güvenli bir şekilde stent ve balon uygulamaları sayesinde darlık açılır. Hasta işlem sonrası hemen yatağına döner ve bir gecelik hastane takibi sonrası taburcu olur. Bu tedavi sonrasında hastanın organ beslenme bozukluğuna bağlı şikayetleri ve yaşam kaybı riski ortadan kalkar.
*Kol damarı darlıkları ve Diyaliz fistül darlıkları: Özellikle böbrek yetmezliği nedeniyle hemodiyalize giren hastalarda gerek fistülü besleyen atar-damarda gerekse boşaltan toplar-damarda oluşan darlık ve tıkanmalar çok önemlidir. Çünkü böyle bir daralma halinde hasta diyalize giremez ve hayatı riske girer. Sorun genellikle Doppler ultrason ile renkli Ultrason görüntülemesi yapılarak ortaya konulur ve ardından anjiografi eşliğinde girişimsel radyoloji tarafından tedavi edilir. Damar içinden anjio sırasında darlıklar gösterilerek güvenli bir şekilde stent ve balon uygulamaları sayesinde darlık açılır. Hasta işlem sonrası hemen diyalize girebilir ve aynı gün içinde taburcu olur. Bu tedavi sonrasında hastanın diyalize verimli girememeye bağlı şikayetleri ve yaşam kaybı riski ortadan kalkar.
* Diğer damarlar: Vücudumuzun tümü damarlar ile kaplıdır ve bu sistem içerisinde darlık ya da tıkanıklık olan seviyelerde organ beslenemediği için ya fonksiyon gösteremez ya da bozularak hastanın yaşamını riske sokar. Örneğin beyincik ve arka beyin bölgesini besleyen Vertebral arter denilen damarların darlığı halinde hayati risk mevcuttur zira bu damarlar bizim yaşam fonksiyonlarımızı düzenleyen bölgeyi beslerler. Tedavide yine anjio sırasında stent ve balon uygulamaları etkilir. Girişimsel radyologlar vücudun koroner dışındaki tüm damarlarındaki tedavileri damar içinden gerçekleştiren hekimlerdir. Her biri birbirinden farklı özellikte, konumda ve anatomideki, değişik organları besleyen damarlara yönelik özellikli cihaz ve malzemeler geliştirilmiştir. Tüm bu uygulamalardaki son gelişmeleri takip eden merkezimizde her türlü damar girişim gerçekleştirilebilmektedir.
