Spinal Darlık (Stenoz – Bel, Boyun Fıtığı)

Spinal darlık (fıtık), omurgaların arasındaki kanalın daralmasına bağlı, içinden geçen omurilik ve sinir köklerinin sıkışması durumudur. Çok sık görülen bir durumdur. Omurilik ve / veya sinir köklerinin sıkışmasıyla ağrı, kramp, güçsüzlük veya uyuşmaya neden olur. Daralmanın yerine göre, bu belirtileri belde, bacaklarda, boyun, omuz veya kollarda hissedebilirsiniz.

Genellikle, daralma osteoartrit yani “aşınma ve yıpranmaya” bağlıdır. Aynı zamanda, omurgalar arasında yer alan disklerde şişkinlik veya bir parçanın koparak sinire bası yapması da mümkündür. Spinal darlık belirtileri genellikle yavaş başlar ve zamanla kötüleşir. Bacaklarda ağrı kısa mesafelerde yürüyüşlerde bile dayanılamayacak kadar şiddetli olabilir. Hastaları sıklıkla oturmak ister veya ağrıyı hafifletmek için bir bakkal sepetini öne eğilerek taşır veya yürüteç kullanarak ağırlığı azaltmaya çalışır.

Spinal Darlık Nedir?

Spinal darlık omurganın bir ya da daha fazla alanlarında daralmasıdır. En sık bel veya boyunda oluşur. Bu daralmaya bağlı, omurilik veya dallarında sıkışma gelişir. Genellikle bu hastalığa sahip bir kişinin, kalçadan bacağa doğru yayılan ağrısı vardır ve bu ağrı, ayakta durma veya yürümeyle bele doğru vuran şiddetli hal alır. Yokuş yukarı veya merdiven çıkarken ağrı daha çabuk gelebilir.

Genellikle, oturarak veya üzerine eğilerek rahatladıklarını söylerler.

Ağrı önemli bir bulgudur. Ancak, spinal daralması olduğu halde, ağrısı olmayan hastalar da olabilir. Bu nedenle herhangi bir bulgu vermeyen darlıklar, tedavi de gerektirmez.

Spinal Darlık Nasıl Oluşur?

Bazı insanlar küçük bir spinal kanal ile doğarlar. Bu “doğuştan darlık” olarak adlandırılır. Fakat genellikle zaman içinde yaşa bağlı oluşur ki buna da “kazanılmış spinal darlık denir.

Spinal Darlık Kimlerde Daha Fazla Görülür?

• Doğuştan dar spinal kanalı olanlarda
• Kadınlarda
• 50 yaşında veya daha büyük olanlarda
• Daha önce omurga yaralanması veya ameliyatı geçirenlerde
• Bazı tıbbi durumlar spinal darlığa neden olabilir. Bunlar aşağıdakileri içerir:
  • Osteoartrit ve yaşlandıkça gelişen kemik dikeni
  • İnflamatuar spondiloartrit (örneğin, ankilozan spondilit)
  • Spinal tümörler
  • Paget Hastalığı

Spinal Darlık Nasıl Teşhis Edilir?

Bir romatoloji uzmanına başvurduğunuzda size bu hastalığın belirtileri ve tıbbi geçmişiniz hakkında sorular soracaktır. Ardından muayeneniz yapılır. Bu sorular:

• Bacaklar, uyluk veya ayaklarda, uyuşma, güçsüzlük, kramp, ağrı veya yürürken zorlanma var mı?
• Ağrı bacak boyunca iniyor mu?
• Bağırsak ve / veya mesane fonksiyonunda bozukluk var mı? (İdrar veya büyük abdestini tutamama, kaçırma)
• Cinsel fonksiyon kaybı var mı?
• Kısmi veya tam bacak felci bulunanlar ağır vakalardır. Acil servise başvurarak veya acilen (omurga cerrahisiyle uğraşan) bir beyin cerrahı veya ortopedi uzmanına başvurması gerekir.

Bir romatoloji uzmanına başvurmanız, benzer belirtilere neden olabilecek kalp ve kan damarları bozuklukları (anevrizma, damar tıkanıklığı gibi), sinir sistemi bozuklukları veya kalça – diz artriti gibi diğer nedenleri ayırt etmek için doğru adrestir.

Tanıyı doğrulamak ve durumun ciddiyetini belirlemek için başka testler de yapılabilir. Bunlar:

• Omurganın direkt grafileri (röntgeni); osteoartriti, kemik çıkıntısı ve spinal kanalın darlığını göstermek için
• Omurganın içindeki kanalı daha ayrıntılı görüntülemek için; bilgisayarlı tomografi (BT) veya manyetik rezonans görüntüleme (MRG),
• ENMG (elektronöromiyogram) bacaklarınıza giden sinirleri kontrol etmek için.
• Kan dolaşımınızı kontrol etmek için; karin veya bacak dopler ultrasonografi ile benzer yakınmalara neden olan diğer hastalıkları ekarte etmek için yapılabilir.

Spinal Darlık Nasıl Tedavi Edilir?

Spinal darlık için herhangi bir tedavi olmamasına rağmen; düzenli egzersiz, ilaç ve bazı durumlarda cerrahi rahatlama sağlayabilir. Bel fıtığıyla ilgili çok fazla yanlışlar yapılıyor. Öncelikle her bel, boyun ağrısı fıtık değildir. Bu nedenle karışabilecek diğer hastalıkları ayırt etmek önemlidir. Doğru tanıyla birlikte; hastanın bulgularına göre tedavi planlanır. Yani her bel fıtığı bir değildir. İlaç tedavisi, istirahat, ağrı blokajı, fiziksel tedavi ve rehabilitasyon en fazla yapılan tedavilerdir. Cerrahi ancak on hastadan birinde uygulanıyor. Cerrahi planlanan hastalarda bile öncelikle 7-10 gün, ilaç (kas gevşeticiler, steroid olmayan inflamasyon gideren ilaçlar-NSAII) ve istirahat verilir.

İlaçlar: Asetaminofen (parasetamol) veya non-steroid anti-enflamatuar ilaçlar (genellikle NSAİİ- ibuprofen veya naproksen gibi) ağrıyı azaltabilir. Buna ilaveten, başka ağrı kesici / veya kas spazmını gideren ilaçlar da reçete edilebilir.

Kortizon enjeksiyonları: Doğrudan omurilik çevresindeki alana kortizon enjeksiyonları geçici, bazen kalıcı büyük bir rahatlama sağlayabilir. Bu enjeksiyonlar genellikle bir hastane veya klinik ortamında, ayaktan tedavi olarak verilmektedir.

Cerrahi: Yukarıda önerilen tedavilere rağmen şikayetleri geçmeyip giderek kötüleşen veya çok ciddi sinir baskısı bulunan hastalara, cerrahi müdahaleyle “dekompresyon laminektomi” yapılabilir. Bu ameliyatta, sinirler ve omurilik için, kanal alanını boşaltılması, spinal kanal içindeki kemik dikeni ve kemik oluşumu ortadan kaldırılır. Daha sonra, doktorlar genellikle iki veya daha fazla omurga için, daha iyi destek sağlanmak için spinal füzyon (birleştirme) gerçekleştirir.

Yeni birçok çalışmanın sonuçlarına göre, kısa dönemde cerrahinin sonuçları, cerrahi olmayan tedavilere göre daha iyidir. Ancak, tüm ameliyatlarda olduğu gibi, nadir olmakla birlikte, bu ameliyat da bazı riskler taşır ve sonuçları değişebilir. Bu riskler; beyin ve / veya bacaklarda pıhtı oluşumu, omurilik etrafındaki dokuda yırtılma, enfeksiyon ve sinir kökü yaralanmasıdır. Ameliyat rahatlama getirebilse de, spinal darlık veya osteoartrit tedavi olmaz ve belirtiler tekrarlayabilir.

Egzersiz: Düzenli egzersiz, size kol ve üst bacak (kalça adduktor ve abduktorları, kuadriseps gibi) kaslarını güçlendirecektir. Bu denge, yokuş ve düz yolda yürüme yeteneği yanı sıra ağrının kontrolünü de sağlar. Bir fizyoterapist size uygun olan egzersizleri gösterebilir.

Spinal Darlığın Komplikasyonları

Spinal darlık, bacaklarda yavaş ama ilerleyici güç kaybına neden olabilir. Kas güçsüzlüğü olmasa da ağrı, hareketlerde kısıtlanmaya neden olarak yaşam kalitesini azaltır, ilerlemesiyle de sakatlayıcı olabilir.

Spinal Darlıkla Yaşamak:

Bel fıtığının kesin bir tedavisi yoktur ama hastanın daha iyi hissetmek için yapabileceği çok şey vardır. Örneğin:

• Hareketli olun. Düzenli egzersiz çok önemlidir, bu yüzden haftada- en az üç kez 30 dakika boyun-bel ve sırt kaslarınızı güçlendirecek fazla zorlamadan germe egzersizleri yapın. Önceleri hafif öne eğilmelerle başlayın. Güçlendikçe buna yürüyüş ya da düzenli yüzmeyi ekleyin.
• Alışkanlıklarınızı değiştirin. Ağrınızı artıran veya tetikleyen ağır kaldırma veya uzun mesafelerde yürüyüş gibi hareketlerden kaçının.
• Ağrı kesici ilaçlar kadar, ağrıyı hafifletmek için masaj veya akupunktur gibi alternatif tedavileri de doktorunuza danışın.
• Fazla kilolarınızdan kurtulun.

Hatırlanması gereken noktalar;

• Hastalık öyküsü, teşhiste büyük önem taşır.
• 50 yaşın üzerindeki herkes risk altındadır.
• Hastalığın şiddeti, hastadan hastaya değişir.
• Kasları güçlü tutmak ve esnekliğini artırmak için, düzenli egzersiz çok önemlidir.
• Tedavinin seçimi, bel fıtığının şiddetine ve yaşam kalitesini ne kadar etkilediğine göre değişir.

Spinal Darlık (Fıtık) Tedavisinde Romatoloğun Rolü:

Spinal darlık, kişinin yaşamını ciddi şekilde etkiler. Romatolog, bel veya boyun ağrısıyla başvuran kişide, bu hastalıkla karışabilecek diğer hastalıkların ayırt edici tanısını yapar. Doğru teşhisin ardından tedavi planını oluşturur. Bu yalnızca ilaç değil, fizik tedavi, algoloji (ağrı tedavisi-sinir blokları) veya cerrahiye sevk gibi tedavi stratejisinin oluşturulmasına yardımcı olur.

Prof. Dr. Nuran Türkçapar (Aralık-2012)