KAYNAK: LİV HOSPİTAL

Diz ve kalça protezi, kireçlenme, romatizmal artrit, kalça kırığı gibi durumlarda hasar görmüş veya yıpranmış eklemlerin metal, plastik veya seramik gibi yapay malzemelerden yapılmış implantlarla değiştirilmesi işlemidir. Bu ameliyat, total kalça protezi veya total diz protezi olarak da bilinir.

Diz ve Kalça Protezi Gerektiren Durumlar

Diz ve kalça protezi, eklemlerde hasar veya yıpranma sonucu ortaya çıkan ağrı ve hareket kabiliyeti kısıtlılığı gibi problemleri tedavi etmek için kullanılan bir cerrahi yöntemdir. Bu ameliyat her hasta için uygun olmasa da, bazı durumlarda oldukça faydalı olabilir.

Diz ve kalça protezi gerekli olabilecek başlıca durumlar şunlardır:

• Aşırı Kireçlenme (Osteoartrit): En sık görülen eklem hastalığı olan osteoartrit, kıkırdak dokusunun aşınmasına ve kemiklerin birbirine sürtünmesine neden olur. Bu durum, şiddetli ağrı, eklem sertliği ve hareket kabiliyetinde kısıtlılık gibi belirtilere yol açar. Ağrı kesici ve fizik tedavi gibi konservatif tedaviler işe yaramıyorsa, diz veya kalça protezi ameliyatı çözüm olabilir.
• Romatizmal Artrit: Otoimmün bir hastalık olan romatoid artrit, eklemlerde iltihaplanmaya ve hasara neden olur. Bu da ağrı, şişlik, eklem sertliği ve hareket kabiliyetinde kısıtlılık gibi belirtilere yol açar. Romatoid artrit tedavisinde ilaçlar kullanılsa da, ileri vakalarda eklemlerdeki hasarı onarmak için diz veya kalça protezi gerekebilir.
• Kalça Kırığı: Özellikle yaşlılarda sıklıkla görülen kalça kırıkları, şiddetli ağrı ve hareket kabiliyetinde kayba neden olabilir. Bazı durumlarda kırık kemik kendiliğinden kaynayabilirken, ileri yaştaki hastalarda veya karmaşık kırıklar söz konusuysa, kalça protezi ameliyatı gerekebilir.
• Eklemde Deformasyon veya Hasar: Kazalar, travmalar veya bazı hastalıklar sonucu eklemlerde deformasyon veya hasar oluşabilir. Bu durum eklem fonksiyonlarını bozarak ağrı ve hareket kabiliyetinde kısıtlılığa yol açabilir. Hasarlı eklemi onarmak için diz veya kalça protezi ameliyatı gerekebilir.
• Ağır ve İnatçı Eklem Ağrısı: Ağrı kesici ilaçlar, fizik tedavi ve diğer konservatif tedavilere rağmen kontrol altına alınamayan şiddetli ve inatçı eklem ağrısı, yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürebilir. Bu gibi durumlarda da diz veya kalça protezi ameliyatı çözüm olabilir.

Diz ve Kalça Protezi Türleri

Diz ve kalça protezleri, hastanın ihtiyacına ve eklemdeki hasarın türüne bağlı olarak çeşitli tiplerde gelir. İşte yaygın olarak kullanılan diz ve kalça protezi türlerinden bazıları:

1. Total Diz Protezi (Total Knee Arthroplasty – TKA): Diz ekleminin tamamının değiştirilmesiyle gerçekleştirilir. Femurun (uyluk kemiği) üst kısmı, tibianın (kaval kemiği) alt kısmı ve patellanın (diz kapağı) arka yüzeyi yerine protez bileşenleri ile değiştirilir.
2. Parsiyel Diz Protezi (Partial Knee Arthroplasty – PKA): Sadece dizin bir kısmının (genellikle iç veya dış bölgesi) değiştirilmesiyle gerçekleştirilir. Diğer bölgeleri sağlam olan hastalar için uygun bir seçenektir.
3. Total Kalça Protezi (Total Hip Arthroplasty – THA): Kalça ekleminin tamamının değiştirilmesiyle yapılır. Femurun üst kısmı ve pelvik kemik arasındaki bozulmuş eklem yüzeyleri protez bileşenleri ile değiştirilir.
4. Yarık Kalça Protezi (Hemiarthroplasty – Hemi-THA): Bu protez türünde, femurun üst kısmı değiştirilirken pelvik kemiğin doğal kalça eklem yüzeyi korunur. Genellikle femurun kırılması gibi durumlarda kullanılır.
5. Revizyon (Yeniden Yapılandırma) Protezi: Daha önce yapılmış bir protezin değiştirilmesi veya yeniden yapılandırılması gerektiğinde kullanılır. Önceki protezdeki komplikasyonlar, aşınma veya gevşeme gibi durumlar revizyon protezi gerektirebilir.
6. Özelleştirilmiş Protezler: Bazı durumlarda, hastanın anatomik yapısına uygun olarak özel olarak tasarlanmış protezler kullanılabilir. Bu protezler, daha iyi bir uyum ve fonksiyon sağlamak için hastanın ölçülerine ve ihtiyaçlarına göre üretilir.

Diz ve Kalça Protezi Ameliyatı Nasıl Yapılır?

Diz ve kalça protezi ameliyatı, Ortopedi ve Travmatoloji uzmanları tarafından gerçekleştirilir. Ameliyat, hastanın rahat etmesi için genellikle genel anestezi altında yapılır.

Öncelikle, cerrah ameliyat alanını sterilize eder ve steril cerrahi örtülerle kaplar. Daha sonra, cilt kesilerek diz veya kalça eklemine erişim sağlanır. Diz ameliyatı kapsamında, diz kapağı (patella) da gerektiğinde çıkarılabilir veya kesilebilir. Eklemin hasarlı veya bozulan bölümleri özenle çıkarılır ve eklem yüzeyleri düzeltilir. Kalça protezi ameliyatında, femurun üst kısmı ve pelvik kemiği arasındaki doğal eklem yüzeyleri özel aletlerle hazırlanır.

Protez bileşenleri, önceden hazırlanmış implantlar kullanılarak eklem yüzeylerine yerleştirilir. Bu implantlar genellikle metal, seramik ve plastikten yapılmış bileşenlerden oluşur. Diz protezi ameliyatı sırasında, uyluk kemiği ve kaval kemiği üzerine protez bileşenleri yerleştirilirken, diz kapağına da uygun bir protez yerleştirilir.

Ameliyat sonrasında, cerrah ameliyat bölgesini dikkatlice kapatır ve dikişler veya cerrahi bantlarla kapatır. Ameliyat sonrası dönemde hastalar, genellikle birkaç gün hastanede gözlem altında tutulurlar ve ardından fizyoterapi programı başlatılır.

Fizyoterapi Programı

Fizyoterapi, hastanın yeni proteziyle hareket etme becerisini geliştirmeye yardımcı olur ve kas gücünü artırmaya yönelik egzersizleri içerir. Hastaların ameliyat sonrası iyileşme süreci ve rehabilitasyon programı, bireysel ihtiyaçlarına ve cerrahi sonrası durumlarına göre belirlenir.

Diz ve Kalça Protezi Ameliyatı Sonrası İyileşme Süreci

Ameliyat sonrası iyileşme süreci, hastanın genel sağlık durumuna, ameliyatın türüne ve diğer faktörlere bağlı olarak değişebilse de, genel olarak benzer şekilde ilerler.

Hastalar genellikle ameliyat sonrası 1-3 gün hastanede kalırlar. Bu süre zarfında, ağrı kesici ilaçlar ve fizik tedavi uygulamaları ile hastanın rahatlaması sağlanır. Fizik tedavi ekibi, hastaya özel egzersizler ve yürüme yardımcıları kullanımı hakkında bilgi verir.

Hastanede kalış süresi tamamlandıktan sonra hasta evine taburcu edilir. Evde iyileşme süreci 6-12 hafta arasında değişebilir. Bu süre boyunca hastanın, doktorunun talimatlarına uyması ve fizik tedavi programına düzenli olarak katılması önemlidir.

Fizik tedavi programı, hastanın tam olarak iyileşmesi ve protezden en iyi şekilde yararlanması için gereklidir. Bu program, egzersizler, kas güçlendirme çalışmaları ve denge egzersizleri içerir. Egzersizler, hastanın ağrısını azaltmasına, ekleminin hareket açıklığını ve esnekliğini artırmasına ve kaslarını güçlendirmesine yardımcı olur. Fizik tedavi seansları genellikle haftada 2-3 kez yapılır.

Diz ve Kalça Protezi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Diz ve kalça protezi ameliyatları, birçok hasta için ağrıyı ve eklem sertliğini önemli ölçüde azaltarak yaşam kalitesini yükselten etkili bir tedavi yöntemidir. Hastalar ameliyata hazırlık ile ameliyat işlemleri ve tedavi sonrasına ilişkin birçok detayı merak etmektedir.

Herkes Diz ve Kalça Protezi Ameliyatı Olabilir mi?

Her hasta diz ve kalça protezi ameliyatı için uygun değildir. Fizyolojik ve psikolojik bazı rahatsızlıklar ameliyat için engel teşkil etmektedir.

• Aktif enfeksiyon: Vücutta aktif bir enfeksiyon olması durumunda ameliyat yapılması risklidir.
• Şiddetli kalp veya akciğer hastalığı: Bu tür hastalıklar anestezi ve ameliyat sırasında komplikasyon riskini artırabilir.
• Kanser: Metastatik kanser veya kan pıhtılaşması riski yüksek olan kanser türleri ameliyat için engel teşkil edebilir.
• Psikiyatrik bozukluklar: Ameliyat sonrası gerekli bakımı ve rehabilitasyonu yerine getiremeyecek kadar şiddetli psikiyatrik bozukluklar.

Ameliyat Sonrası Nelere Dikkat Edilmeli?

Diz ve kalça protezi ameliyatı sonrası iyileşme süreci, hastanın genel sağlık durumuna, ameliyatın türüne ve diğer faktörlere bağlı olarak değişebilir. Ancak genel olarak aşağıdakilere dikkat edilmelidir:

• Dinlenme: Ameliyat sonrası ilk birkaç hafta içinde, hastanın çok fazla hareket etmemesi ve dinlenmesi önemlidir. Yatağa girip kalkarken ve merdiven çıkarken dikkatli olunmalıdır.
• Ağrı Kesici İlaçlar: Doktorun önerdiği şekilde ağrı kesici ilaçlar kullanılmalıdır.
• Düşme Riskinin Azaltılması: Düşmeyi önleyecek sağlam ayakkabılar giyilmeli ve evde gerekli önlemler alınmalıdır.
• Zorlayıcı Aktivitelerden Kaçınma: Ağırlık kaldırmaktan ve zorlayıcı aktivitelerden kaçınılmalıdır.
• Sağlıklı Beslenme: Sağlıklı beslenmek ve bol bol su içmek iyileşme sürecini hızlandırır.
• Sigara ve Alkolden Uzak Durma: Sigara ve alkol iyileşme sürecini geciktirir ve komplikasyon riskini artırır.
• Düzenli Egzersiz: Fizik tedavi programı tamamlandıktan sonra da düzenli egzersiz yapmaya devam etmek protezin ömrünü uzatır ve eklem hareketliliğini korur.

Diz ve Kalça Protezlerinin Ömrü Ne Kadardır?

Diz ve kalça protezlerinin ömrü, bir dizi faktöre bağlı olarak değişebilir. Genel olarak, modern protezler, dayanıklı malzemelerden yapıldıkları ve gelişmiş cerrahi tekniklerle yerleştirildikleri için oldukça uzun ömürlüdür. Ancak, bireysel duruma ve protezin kullanımına bağlı olarak değişiklik gösterebilir. İdeal koşullarda, bir diz veya kalça protezinin ömrü 15 ila 20 yıl arasında olabilir. Ancak, protezin dayanıklılığı, hastanın yaşam tarzı, aktivite düzeyi, kilosu, genel sağlık durumu ve cerrahi tekniği gibi faktörlere bağlı olarak değişir.